Hooge Zwaluwe was een spil in de militaire strategie van de Duitse bezetters. Behalve dat generaal Joseph Reichert er zijn hoofdkwartier had, was ook de rk-school in beslag genomen en ingericht als munitiedepot. Daarom wilde de vijand het dorp koste wat het kost in handen houden en Reichert was dan ook vastbesloten de Poolse bevrijders een halt toe te roepen.
Veel inwoners werden gesommeerd hun huis open te zetten voor inkwartiering van Duitse soldaten. De beide kerktorens in het dorp werden gebruikt als uitkijkpost. Dat wisten de bevrijders ook en menigmaal werd er op de torens geschoten. Vreemd genoeg besloot Reichert tot terugtrekking op zaterdagdagavond 4 november nadat Helkant was bevrijd. De Duitsers trekken zich terug tot Lage Zwaluwe en Hooge Zwaluwe is even niemandsland.
Echter, misschien was het een list of bedacht Reichert zich, de Duitsers waren op de vroege zondagmorgen van 5 november 1944 weer terug in het dorp en groeven zich in rond de spoorlijn. Ze werden daarbij ondersteund door een nieuw soort artillerie, de Sturmgeschütze en ook door zware Tigertanks.
De Poolse bevrijders die de nacht in café Goverde in Helkant hadden doorgebracht, trokken gestaag op naar Hooge Zwaluwe. Over de dijk was de enige optie omdat de Duitsers op 29 oktober de polders onder water hadden laten lopen. Bij de spoorwegovergang middenin het dorp kwam het tot zeer zware gevechten. Over en weer werd er geschoten en er wordt gesproken over een complete veldslag met zwaar tankgeschut en mitrailleurvuur. Daarbij ook beschietingen vanuit de lucht.
De veldslag duurde ongeveer de gehele dag totdat de Duitsers zagen dat de tegenstand te groot was en ze zich heel langzaam terugtrokken naar Lage Zwaluwe. Wat achterbleef in Hooge Zwaluwe was een in puin geschoten dorp, mede doordat de Duitsers tijdens het terugtrekken huizen in brand staken.
Tussen die rokende puinhopen kapotgeschoten en achtergebleven militair materieel én… vele gesneuvelde soldaten. Ook onder de bevolking vielen dodelijke slachtoffers zowel tijdens de bevrijding van het dorp als daarna want vanuit Lage Zwaluwe gingen de beschietingen nog altijd door.
(Bron o.a. schrijver/journalist Paul de Schipper)
(Foto's o.a. Keystone Press/collectie Gen. Maczekmuseum/archief Nigel Duncas/Jan vd Sluys)