Parallel aan de Wagenbergsedijk liep een lager gelegen weg. Gesproken werd van 'onder langs de dijk gaan' ofwel 'onder dijk'. De Parallelweg heeft ook lang bekend gestaan als de Onderdijk en de Onderweg. In 1953 kreeg het een straatnaam.
De oude naam Onderdijk wijst op een dijk. Jawel, want de Brouwerijstraat was in vroegere tijden een deel van 'De Wagenbergsche Dijck'. Deze slingerende dijk door Wagenberg was een onderdeel van een lange waterkering vanaf Terheijden naar Zwaluwe en dateerde van omstreeks het jaar 1390. Deze toen belangrijke waterkering werd 'Zeedijk' genoemd.
Destijds lag tussen de Brouwerijstraat tot ongeveer de Flippenpad de zandheuvel 'Coker Duyn' en deels 'Voshille' genaamd. Dat was een heuvel die aansloot op de Helkant en waarvan zand kan zijn gebruikt voor het aanleggen van het rechte stuk in de Dorpsstraat langs de Onderdijk. Gegevens over de Voshil gaan terug tot het jaar 1435. Op de rand van deze heuvel was een deel van de Wagenbergsedijk gelegd en daarlangs zal een zandweg hebben gelegen. Nu is dat de Parallelweg. Op de landkaart uit 1620 is geen Brouwerijstraat getekend, wel de Parallelweg. Het hoogteverschil tussen deze straten is nu gering, omdat de dijk in de loop van de tijd is afgevlakt.
Op de hoek van de Kerkstraat heeft het oude pakhuis van de Boerenbond gestaan, tevoren was daar de stalling van de omnibus, het eerste openbaar vervoer naar en van Breda. Nog eerder, tot 1883, was in dat gebouwtje de allereerste (jongens-)school ondergebracht. Later heeft daar de telefooncel gestaan en nu staat er de brievenbus.
Vermeldenswaard – en mogelijk niet volledig – zijn de volgende adressen. Voor meer informatie verwijs ik naar Vlasselt-boekje 69 van Ad Kokke: 'Ambachten en beroepen in Wagenberg' (1994).
Nr. 2: Hier hing rond 1900 een uithangbord 'Nicolaas Langenberg bakker en herbergier' (Zie: 'Herbergen vroeger en nu' in Vlasselt-boekje 24 (1984). In 1923 is dit woon- en winkelpand herbouwd. Toen was Jan Langenberg hier bakker, die werd opgevolgd door zoon Thom. Het gebouw rechts is lange tijd pakhuis van de Boerenbond geweest. Van oorsprong was daarin de Openbare School tot 1884 (Zie: 'Schoolboek van De Vlasselt' in Vlasselt-boekje 108 (2005) en daarna ook nog een tijdje stalling van de omnibus. Het linker gedeelte van het pand van bakker Langenberg, met de schuifdeuren, is later vervallen. De voorgevel is tot 2005 nagenoeg onveranderd gebleven. Sinds 1998 treffen we hier drogisterij 'De Waag'.
2a: Winkeltje van Hanneke Boley en zijn vrouw Pietje Pros, met snoep voor één cent. Achter was verkoop van briketten. Een briket of slof was een geperste vaste brandstof in de vorm van een kleine baksteen. Pietje deed de winkel en zorgde tevens voor het Patronaat (zij was sleutelbewaarster).
4: Klompenmakerij van Janus Jacobs.
6: Peer Kuijpers metselaar aannemer en tevens aannemer van allerlei soorten werk en verkoop van hout. Zoon Wout had een transportbedrijf. Later Dries Lips, kapper, handelaar in hout, lijkbidder en humorist. Daarna zoon Dré Lips dragline- en transportbedrijf (verplaatst naar Geertruidenberg).
8: Voormalige boerderij van de familie Damen, waarvan het woonhuis is blijven staan. Na de oorlog heeft hier in de voortuin een noodwoning gestaan.
14: Kapper Gerrit Meeuwissen.
16: Zaadhandel Hoosemans-Oomen met Peerke Bakker. Correke Hoosemans had hier een hoedenwinkeltje.
18: Melkhandelaar Janus van de Sanden.
20: Herberg 'Neerlands Koffiehuis' van de weduwe Van Oosterhout en daarna als laatste Jan Brenters. Dit cafeeke was tot 1942 het clubhuis van de buurvereniging De Straat.
Op de hoek van de Wagenstraat is zeker al vanaf omstreeks 1800 ons dagelijks brood verkrijgbaar. In vorige eeuw waren daar actief: bakker en kruidenier Bart en Laurien van Gils, daarna Piet (van den) Diepstraten. De kruidenierswinkel is voortgezet door Rinus en Miet van den Diepstraten-den Exter. Vanaf 2011. De winkel is voortgezet door de bakkersfamilie Van Dongen van nr.3.
We gaan verder in de Parallelweg en komen bij 24: Voormalige boerderij van de familie van Schendel, die hier bijna twee eeuwen op heeft geboerd. De woning is vernieuwd rond 1900. Nu zijn daar ondermeer gevestigd 'Bakery Technology & Creativity' en 'Echt-Brood' en 'Stichting BiesBoschBaksels' bij Van Duijnhoven-Berloo. De voormalige grote schuur is veel ouder en is in 2009 omgebouwd, met behoud van de oorspronkelijke gebinten en balken, tot een woonhuis met nr. 24a
26: Het pand op de foto is gebouwd in 1869 en in 1992/1993 vervangen door de nu bestaande woning.
28: Voormalige boerderij van de familie Berende, na de oorlog herbouwd. Wat zich daar aan het einde van de 2e wereldoorlog heeft afgespeeld, is beschreven door Jan Volmer en na te lezen in Vlasselt-boekje 146 (2015).
Rond 1975 is daar de medisch-specialist Faitfull komen wonen met een heel speciale liefhebberij. Hij deed namelijk aan ballonvaart met een heteluchtballon. In de zomer van 1981 gaf hij op het voetbalveld een demonstratie, waar veel volk naar kwam kijken. Hij liet deze ballon in eerste instantie op voor van de schoolkinderen, en wel ter gelegenheid van de opening van de nieuwe Basisschool De Elsenhof. De kolossale ballon werd opgelaten vanaf het huidige trainingsveld van VCW. Dit weet oud-onderwijzer Kees van Gurp zich nog te herinneren. “We zijn toen in optocht van school naar het voetbalveld getrokken. Alle kinderen hadden een ballon, die opgelaten werden op het moment dat de grote luchtballon de lucht in ging.”
Bij zijn ballonvaarten kreeg Faitfull hulp van enkele Wagenbergse jongens, zoals buurjongen Niek Broeders en diens neef Henk Broeders uit de Wagenstraat. “Zodoende mochten we vaak helpen bij het oplaten van een ballon en na het oplaten mochten we ook met de auto de ballon volgen om hem vervolgens weer te laden op de aanhanger.” Dit vertelde Niek mij. Henk is in de ballonvaart gaan werken. Vanaf 1986 is hij gediplomeerd heteluchtballonvaarder en heeft al meermalen het Nederlands kampioen ballonvaren behaald. (Wikipedia)
30: Al meerdere generaties de (voormalige) boerderij van de familie Broeders.
Vroeger stond daar een ooievaarsnest op de nok van de schuur. De kinderen zongen:
Ooievaar, lepelaar, takkendief,
breng voor ons een kindje lief.
In het voorjaar van 1972 ging de Wagenbergse wethouder Bertus van Gils, met een groep dorpsgenoten, zich sterk maken om echte riolering te krijgen waar het dorp al vele jaren op zat te wachten. Er verschenen grote artikelen in de krant. 'In 1972 nog open riolen. Wagenberg wacht al twintig jaar op een echte riolering.' En: 'Ratten bedreigen gezinnen in Wagenberg.' Kastelein Vermeulen van café de Harmonie vertelde aan een verslaggever het volgende: “De ratten hebben bij mij de matten kapot gebeten. En bij de familie Cas liep een rat in de kinderkamer.” De verslaggever schreef: “Zijn achterdeur komt uit op de Parallelweg en langs die smalle weg ligt een slootje. Nou ja, slootje, eigenlijk is het meer een open riool. Het stilstaande water heeft een grauwe kleur. Een niet te definiëren geurtje komt er uit.” Daar is toen een foto gemaakt met op de achtergrond de boerderij van de familie Broeders nr. 30.
En volgens het 'Huishoudboekje gemeente Drimmelen op orde' zal binnenkort worden gestart met het veranderen van de Parallelweg in een moderne fietsstraat. Veel zal er niet veranderen, maar wellicht een nieuwe bestrating.
Johan van der Made.